Winterzonnewende

De winterzonnewende, de dag met de kortste dag en de langste nacht, valt dit jaar op 21 december. Ik vind de winter een hele fijne periode, maar mocht je de winter wat lastiger vinden dan is dit goed nieuws! Na de winterzonnewende wordt het elke dag weer een beetje langer licht.

Een stukje historie

Dat de zon een jaarcyclus heeft weten wij mensen al heel lang. De steenformatie Stonehenge bijvoorbeeld diende waarschijnlijk in de Steentijd al als een soort (jaar) kalender. De stenen zijn zo neergezet dat de zomer- en winterzonnewendes herkenbaar zijn. Bij de winterzonnewende komt de zon op aan de zuid-west kant van de stenen circel. Nu nog steeds kun je bij Stonehenge de zomer- en winterzonnewendes mee “vieren”. Je kunt zelfs live meekijken (via YouTube).

Kerst

Het vieren van Kerst zoals we dat nu kennen heeft eigenlijk de viering van de winterzonnewende ingehaald of verdrongen, zo je wilt. De winterzonnewende wordt maar weinig meer bewust gevierd, Kerst daarentegen wordt wereldwijd gevierd. Met het vieren van de kerst, alle lichtjes die jij in de boom hebt gehangen, alle kaarsjes in huis, ook daarmee zou je de winterzonnewende kunnen vieren. Net als het vieren van de winterzonnewende is ook Kerst een feest van licht en hoop.

Yule

In Scandinavische landen vieren ze Yule, of Midwinter, een periode van 12 dagen die start met het vieren van de winterzonnewende. Yule wordt waarschijnlijk al vanaf de 6de/7de eeuw gevierd. Het is één van de 8 feesten uit de Keltische jaarkalender. Denk bij Yule aan wintervuren, veel drank (om warm te blijven) en veel lawaai maken (joelen). Waar Kerst meer een Christelijke oorsprong heeft, heeft Yule meer een natuurlijk fenomeen als oorsprong: de winterzonnewende.

Grappig is dat “God Jul” Noors is voor “Goede Kerst”, zo zie je ook hier dat Yule en Kerst nauw met elkaar verbonden zijn. Wat mij overigens ook doet denken aan de Netflix serie Hjem til Jul (Thuis voor Kerst), een aanrader, maar dat terzijde.

Nog meer Yule

Ik vroeg me af of ik nog meer kon vinden over Yule en wat er nu precies gevierd wordt in deze periode van 12 dagen en vond een interessant artikel op “the internet”. In ieder geval heeft elke dag een thema, ik deel ze hieronder (bron: Babipur)

• Dag 1, Mothers night, de avond voor de Winterzonnewende. Op deze avond eren we onze voorouders en delen hun verhalen. Vaak worden op deze avond koekjes gebakken, waarvoor bij voorkeur een familierecept wordt gebruikt.
• Dag 2, de Winterzonnewende. Vaak wordt er vanaf deze dag een zogenaamde “Yule log”, een kerststronk, aangestoken om de zon te bewegen weer terug te komen.
• Dag 3, Mistletoe, het binnenbrengen van overblijvend groen, bedoeld om de geesten te verjagen. De Mistletoe staat ook voor vruchtbaarheid, geluk, vrede en kracht.
• Dag 4, de “Deer mother”, gebaseerd op een volksverhaal. Rendieren vormden een bron van eten en worden hiermee geëerd. Het is een verhaal over moed en hoop met een vleugje magie.
• Dag 5, de Kerstman. Het verhaal gaat dat shamanen na het eten van een vliegenzwam in de spirituele wereld konden reizen. Ze keerden terug op de rug van een rendier met kadootjes…. Vliegenzwammen werden in vroeger tijden gedroogd, kado gegeven of in een groenblijvende boom gehangen.
• Dag 6, de Kerstboom, wederom het binnenbrengen van groen om ons te beschermen tegen kwade geesten.
• Dag 7, de Kerstheks. Net als met Halloween en Samhain is dit een goede tijd om contact te hebben met de spirituele wereld. Daarnaast is de winterperiode natuurlijk een goede tijd voor het vertellen van verhalen en magie.
• Dag 8, zingen met de bomen, de traditie om langs de deuren te gaan om kerstliedjes te zingen. Vergelijkbaar met Wassailing dat valt rond 5/6 januari waarmee de fruitbomen geëerd worden.
• Dag 9, Y Fari Lwyd, Marie Lwyd, een beetje een spookachtig verhaal over een grijze merrie die probeert huizen binnen te komen. Wanneer je niet op de goede manier reageert, komt ze binnen voor eten, drinken en kattekwaad…
• Dag 10, Elven, de bewakers van onze huizen. Ze bieden ook gezelschap en bescherming in deze donkere dagen.
• Dag 11, Hygge, de tegenhanger van de donkere, koude winterdagen. Tijd om gezellig bij elkaar te gaan zitten met kaarsjes, warme chocolademelk, een dekentje en een spelletje of boek.
• Dag 12, Hogmanay, de laatste dag van het jaar. En dat mag gevierd worden!

Yule is, net als Kerst, een feest met vele tradities en rituelen die hun weg naar het nu hebben gevonden. Ik houd ervan! Hieronder deel ik nog wat tips, die veelal hun oorspronk hebben in het Yule feest.

Tips

Wat tips om stil te staan bij de winterzonnewende en om te vieren dat het licht weer terugkomt:

• Bak een winter solstice cake, het recept vind je verderop. Wij vonden hem erg lekker!
• Drink Yule thee. Deze wil ik zelf ook nog even uitproberen 😊
• Steek een kaarsje aan wanneer de zon onder gaat. Volgens de traditie laat je deze branden tot de zon de volgende ochtend weer op komt, maar ik zou hem toch maar uitblazen wanneer je gaat slapen 😉
• Ga naar buiten om de zonsopkomst te ervaren of om gewoon even te wandelen. Hoe laat de zonsopkomst is vind je hier. Of kijk live mee met de zonsopkomst bij Stonehenge.
• Haal wintergroen in huis, volgens vroegere verhalen houden we hiermee de kwade geesten voor de gek. Ook aan de mistletoe worden magische eigenschappen toegeschreven.
• Geef een boek kado! Oftewel Yule bood flood, Jólabókaflóð (‘jóla’ = kerstmis, ‘bóka’ = boek, ‘flóð’ = rivier). Een traditie uit IJsland waar traditioneel voor kerst heel veel nieuwe boeken worden uitgegeven. Op kerstavond geef je elkaar een boek kado en ga je samen een uur lezen in je nieuwe boek. Dit ga ik dit jaar doen!
• Sta even stil… Mediteer, reflecteer, schrijf… Daar is de winter echt de perfecte periode voor!
• Lees het boek Wintering van Katherine May. Zij gaat op zoek naar allerlei winterse rituelen om uit haar eigen “winter” te komen. Ze gaat o.a. de zonsopkomst bij Stonehenge ervaren op de dag van de winterzonnewende, maar ook gaat ze op zoek naar het noorderlicht, onderzoekt ze de herkomst en het gebruik van de sauna, ze gaat zwemmen in de winter…. Een heel fijn boek om in de winter te lezen!
• En mocht je nog achter je computer moeten of willen zitten, dan vind je hier een “Yule log” achtergrond met rustige achtergrond “muziek”.

Winterzonnewende cake

Toen ik me aan het verdiepen was in de Winter Solstice kwam ik een heerlijk recept tegen van een Winter Solstice cake, een cake met wortel, kokos, bruine basterdsuiker en kruiden als kaneel en gember. Hij is heerlijk en past perfect bij de winter!
Het recept is van Broma bakery.

Ingrediënten voor de cake:

• 200 g geraspte wortels
• 60 g ongezoete geraspte kokos
• 300 g donkere basterdsuiker
• 240 ml plantaardige olie
• 4 grote eieren, op kamertemperatuur
• 2 theelepels vanille-extract
• 240 g (volkoren) bloem
• 1½ theelepel bakpoeder
• 2 theelepels baking soda
• 2 theelepels kaneel
• 2 theelepels gemalen gember
• ¼ theelepel nootmuskaat
• 1 theelepel zout
• 75 g rozijnen
• 60 g gehakte walnoten

Ingrediënten voor de cream cheese frosting:

• 55 g ongezouten boter, op kamertemperatuur
• 60 g roomkaas, zacht gemaakt
• 1 theelepel vanille-extract
• ¼ theelepel zout
• 180 g poedersuiker
• 60 g ongezoete geraspte kokos

Zo maak je cake:

• Verwarm de oven voor op 175°C. Vet je bakvorm in (een ronde met een doorsnee van 20 cm of een tulband). Bestuif de vorm met wat bloem.
• Haal de afgekoelde cake uit de bakvorm en smeer de frosting er gelijkmatig overheen. Bestrooi met extra geraspte kokos en extra versiering naar keuze.
• Meng in een grote kom de geraspte wortels, geraspte kokos, basterdsuiker, plantaardige olie, eieren en het vanille-extract.
• Meng in een andere kom de bloem, het bakpoeder, de baking soda, kaneel, gember, nootmuskaat en zout.
• Voeg de droge ingrediënten geleidelijk toe aan de natte ingrediënten en roer tot alles goed door.
• Spatel de rozijnen en gehakte walnoten erdoor.
• Giet het beslag in de bakvorm en bak de cake 35–40 minuten, controleer eventueel met een satéprikker of de cake gaar is, deze moet er droog en schoon uitkomen.
• Laat de cake volledig afkoelen voordat je deze voorziet van de frosting.
• Voor de frosting: klop de boter en roomkaas luchtig (ongeveer 3 minuten).
• Voeg het vanille-extract, zout en poedersuiker toe en klop nog eens 2 minuten tot een glad geheel.

Nu ben ik benieuwd…. Vier jij de winterzonnewende? Of zou je het willen vieren? Met welke tip ga jij aan de slag?

p.s. dit bericht is een update van het bericht over de Winterzonnewende dat ik eind 2023 heb gepubliceerd en is ook verschenen op mjin Notes of a Wildflower.